Dosyaya gider avansı yatıran tarafların artan paraları, karar kesinleştiğinde talep yapılmaksızın parayı yatıran kişinin hesabına otomatik olarak yatırılmalıdır
Hukuk Mahkemelerine dava açacak olanlar veya İcra dairelerinde takip başlatacaklar takiplerini başlatırken ve davalarını açarken, gider avansı ile harçlardan oluşan yargılama giderlerini ilgili birimin veznesine yatırmaktadır. Yatırılan gider avansları, dava dosyasında veya takip dosyasında masraf gerektiren işlemlerde kullanılmaktadır. (Detaylar için bakınız: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Gider Avansı Tarifesi, Madde:3)
Adalet Bakanlığı, UYAP Bilişim Sistemi ile UYAP kullanıcılarının işlerini kolaylaştırma cihetine gitmektedir. Vatandaşların, yargıya ulaşımının kolaylaştırılması noktasında Adalet Bakanlığı son yıllarda bir çok kolaylık yapmıştır. Avukatların ofislerinden dava açmaları ve ofislerinde vekili bulunduğu dosyalara dilekçe ibrazında bulunmaları, vatandaşların evlerinden dava açmaları bunlardan sadece bazılarıdır. Dava açmak için lazım gelen araçların neler olduğunun detayları (https://vatandas.uyap.gov.tr/vatandas/index.jsp?v=230) adresinde yazmaktadır. Kısacası, Adalet Bakanlığı'nın UYAP alanında yapmış olduğu ve vatandaş için büyük öneme sahip olan bu iyileştirmelerin devamının gelmesi elzem olmaktadır.
Bu yazımızda; Dava dosyasına veya takip dosyasına ya da adliyede bulunan dosyasına herhangi bir ad altında para yatırıp yargılama sonucunda yatırılan paranın yatıran kişiye iadesine karar verildiğinde, kararın kesinleşmesinden sonra parayı yatıran kişinin talebi gerekmeksizin, para yatıran kişinin para yatırırken IBAN numarasının UYAP Bilişim Sistemine kaydının yapılması ve dosya ile alakalı karar verildiğinde ve bu karar kesinleştiğinde yatırılan paradan kalan tutarın parayı yatıran kişinin hesabına otomatik olarak yatırılmasının detayları anlatılacaktır.
Konuyu detaylandırmadan önce; mevcut durumun nasıl olduğunun izahı, yazının anlaşılması bakımından önem arz etmektedir. Dava dosyasına gider avansı adı altında para yatıran kişiler, yatırmış oldukları bu paraların yargılama sona erdiğinde kendilerine iadesine ilişkin karar verilmiş ise, bu paraları almaları için kararın kesinleşmesini beklemektedir, karar kesinleştikten sonra iade edilecek olan harç ise bunun için Vergi Dairesi'ne yazı yazılmakta, iade edilecek gider avansının artan kısmı ise buna ilişkin ilgilisi dilekçe ile ilgili mahkemeye başvuruda bulunmaktadır. Başvurucu, başvurusundan sonra mahkeme veznesine giderek kendisine iade edilmesine karar verilen parayı alabilmektedir. Bu işlemler, idari yargıda da böyledir, adli yargıda da böyledir. Herhangi bir şekilde dosyaya para yatıran kişilerin, yatırmış oldukları paradan arta kalan miktarının taraflarına ödenmesi için ilgili mahkemeye başvuruda bulunmaları gerekmektedir. Halbuki, teknolojinin sürekli geliştiği günümüzde dosyaya yatırmış olduğu gider avansından arta kalan miktarının alınması için para yatıran ve parasının kendisine iade edilmesine karar verilen kişilerin mahkeme kalemine gelmelerinin de kolaylığının sağlanması önem arz etmektedir. Şöyle ki; Edirne'de ikamet eden davacı/davalının dava dosyası Giresun Asliye Hukuk Mahkemesinde olsun, bu kişinin tarafı olduğu karar kesinleştikten sonra, yargılama aşamasında dosyasına yatırmış olduğu gider avansından kullanılmayan miktarın kendisine iadesine karar verilmiş ise ilgilisi, iade edilecek olan parayı alabilmesi için Giresun Asliye Hukuk Mahkemesi'ne başvuruda bulunması gerekmektedir. Artan gider avansı küçük miktar ise, küçük miktardaki gider avansını almak için Giresun Asliye Hukuk Mahkemesi'ne gidecektir, bu da; astarı yüzünü geçecek masraf yapmasını gerektirecektir ya da dosyasından alacak olduğu tutar, bu kişinin Giresun Asliye Hukuk Mahkemesi'ne gitmesine yeterli değil ise, kişiler bu durumda kalan tutarı almamayı yeğlemektedir. Dosyalarda kalan bu paralar ise, 10 yıl sonra hazineye irad kaydedilmektedir. Bu şekilde olan uygulamanın, daha kolay hale getirilmesi mümkündür.
Şöyle ki;
Dava dosyasına para yatırmak için vezne birimine gelen kişiler, vezne biriminde işlemlerini yaparken, vezne birimi çalışanları, para yatıranın tüm bankalardaki hesaplarını görebilmeli, (güvenlik açısından IBAN Numaralarının tamamının gözükmesi kısıtlanabilir.)parayı yatıracak olan kişinin ileride kendisine iade edilecek tutar olduğunda hangi hesap numarasına iade edilmesini istediğini sormalı buna göre de işlem yapmalıdır. Parayı yatırırken hesap numarasının UYAP kullanıcısının ekranında gözükmesinin şöyle önemi var, IBAN numaralarının sisteme kayıt edilmesi zaman alacaktır, vezne çalışanlarının yoğunluğu böylece daha da katlanacaktır, halbuki amaç; işlerin kolaylaştırılması olmalıdır. Hal böyle olunca da, dava dosyasına para yatıran kişinin hangi bankada hesabı var ise sadece o banka seçilmeli, birden çok bankada hesabı yok ise bu seçenek kısıtlanabilir. Böylece, dava dosyasına yatırılan paranın yargılama aşamasında kullanılmayan kısmı olur ise, bunun iade edilmesi de vezne ekranında seçilen hesap numarasına olmalıdır. Karar kesinleştikten sonra kullanılmayan paralar hiçbir işleme gerek kalmaksızın doğrudan en başta vezne biriminde para yatırılırken seçilen hesaba yatırılması, vatandaşların mahkeme kalemlerine gelerek kullanılmayan miktarların iade edilmesine yönelik talepte bulunmamalarını beraberinde getirecektir. Bir diğer husus ise, harçlar ile alakalıdır, iş sahiplerinin yatırmış olduğu harçların daha sonra tamamının veya bir kısmının yatıran kişiye iade edilmesine karar verilmiş ise, bu husus gerekçeli karar ile ortaya çıktığından, gerekçeli karar yazıldıktan sonra UYAP ekranlarına harçların iadesi ile alakalı seçenek/ler konulabilir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu Gider Avansı Tarifesi'nin 5. Maddesinde gider avansının iadesi düzenlenmiştir;ama burada düzenlenen husus UYAP vasıtası ile işlemin otomatik olarak yapımasına yönelik değildir, bizim bu yazıda bahsettiğimiz husus, para konusunda hiçbir müdahale olmaksızın kararın kesinleşmesine müteakip dosyada kalan paraların hiçbir işleme gerek kalmaksızın doğrudan kişi/lerin hesaplarına aktarılmasına yöneliktir.
(http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/09/20110930-6.htm) Zaten, adliyelerde tarifede belirtilen şekilde uygulamalar yaygın değildir, tarifede her iş olması gerektiği şekilde tarif edilmiş ise de, uygulama tarifedeki gibi olmamaktadır.
Yukarıda detayları ile izah etmeye çalıştığımız hususlar, vatandaşların yargılama aşamasında ve yargılamadan sonraki aşamada zaman kaybının önlenmesi ve kalem personelinin bu gibi işlere ayırdığı zamanın başka işlerde daha etkin kullanılmasına yönelik önerilerdir. Şayet yukarıda izah ettiğimiz hususlar UYAP ekranlarında kullanıma açılır ise, gider avansından kullanılmayan miktarı almak için vatandaşların kaleme gelmelerine gerek kalmayacaktır.
Sonuç itibariyle, karar kesinleştikten sonra dosyada kalan paraların kimler tarafından yatırıldığı belli olmaktadır. Karar kesinleşmesinden sonra bu paralardan kalan tutarın parayı yatıranın hesabına iade edilmesi de teknolojik nimetlerin gereğidir.
Konunun önemi ilgililer tarafından dikkate alınıp gerekenlerin yapılması dileğiyle.